Uit onderzoek van het Erasmus MC, de Hogeschool Rotterdam, het Amsterdam UMC en de Universiteit voor Humanistiek (‘Experiences of end-of-life care during the COVID19-crisis’), onder ruim 700 zorgprofessionals en bijna 400 nabestaanden van mensen die tussen maart en juli 2020 zijn overleden (aan corona of door een andere oorzaak), blijkt dat de medische en verpleegkundige zorg tijdens de pandemie in de meeste gevallen goed kon plaatsvinden, ondanks de uitdagingen. Tegelijkertijd werden de emoties tijdens iemands laatste levensfase beleefd achter mondmaskers en gesloten deuren van huiskamers en zorginstellingen. Als naaste geen afscheid kunnen nemen van je geliefde, als patiënt eenzaam moeten sterven, of als zorgverlener geen arm om iemand heen kunnen slaan: de uitgangspunten zijn verschillend, het leed is gedeeld.
De onderzoekers raakten onder de indruk van alle verhalen: ‘ik herinner me een oudere meneer wiens vrouw is overleden in het verpleeghuis. Jarenlang ging hij dagelijks bij z’n levensmaatje langs om haar te verzorgen en te helpen. Totdat hij plotseling geen toegang meer kreeg tot zijn vrouw. Een maand later was ze dood. Het afscheid was bijzonder traumatisch. Dat een huwelijk, dat bijna je hele leven heeft geduurd, op deze manier afloopt, wens je niemand toe. Hoe meer ervaringen we lazen, hoe meer het besef groeide van de massale omvang van het leed. Op cijfers kunnen we handelen met ons verstand, maar het zijn de persoonlijke verhalen die het hart raken’.
Omdat indringende verhalen niet verloren mogen gaan achter statistische cijfers heeft het projectteam een boekje samengesteld waarin de ervaringen en emoties van nabestaanden en zorgverleners worden beschreven. Download het hier.
'Wie troost mij' kan troost bieden wanneer je in deze tijd niet goed weet hoe je om moet gaan met je emoties rondom rouw. De website biedt ook een ontmoetingsplek voor nabestaanden. Bekijk hier de website
Bekijk
Nico Knibbe runt samen met zijn zus Hanneke Knibbe het onderzoeksbureau LOCOmotion en doet, onder andere samen met het UMC Utrecht, onderzoek naar rouwen tijdens corona. Door middel van enquêtes, beeldgesprekken en straat interviews halen ze informatie op om antwoorden te krijgen op de vraag: “Wat doet deze tijd van afstand houden, nauwelijks fysiek contact en beperkt aantal bezoekers tijdens een uitvaart met onze rouw." Op de website worden verhalen...
Bekijk
Vaak wordt er gezegd: het hoort bij het vak. Maar ondertussen gebeurt er meer met je dan je denkt. Iemand overlijdt onder jouw handen. Teams houden vaak wel een nabespreking over de medisch-technische zaken van een overlijden en de opvang van de familie. Maar niet altijd wordt aan de betrokken zorgmedewerker gevraagd hoe het gaat. Door daar geen aandacht te besteden, kan de emmer bij een zorgmedewerker langzaam vollopen. ‘Nabespreken...
Bekijk
In drie internet artikelen reflecteert psycholoog Ronald Geelen op wat er is gebeurd rondom sterven en rouwen tijdens de coronapandemie. In ‘Klappen voor onze zorghelden’ gaat hij in op de beperkte houdbaarheid van de waardering voor de zorg. ‘Zo spraken we in het voorjaar van 2020 nog van onze helden in de zorg en volgde letterlijk het publieke applaus. Bij de tweede en volgende golf ebde die waardering weg. Beperkte...
Bekijk
Goed artikel van De Correspondent: 'Rouw heeft geen eindpunt. En dat is hoopvoller dan het klinkt' Lees het hier
Bekijk
Manu Keirse: “Geef leven aan het sterven” “Rouw is een heel gamma van reacties op een ingrijpend verlies in ons leven”, vertelt klinisch psycholoog en rouwdeskundige Manu Keirse vanuit zijn studeerkamer in het Belgische plaatsje Leefdaal. “Dat kan verdriet, boosheid, fysieke pijn, verandering in eetgewoonte en werkgedrag zijn, maar het kan evenzeer opluchting en voldoening zijn. Het gaat om elk verlies, dus bijvoorbeeld ook om het verlies van gezondheid, verwachting,...
Bekijk
De kleine uitvaart, een noodgreep tijdens corona, is een blijvertje. Fijn onder elkaar is het devies van deze nieuwe rouwvorm, wat betekent dat wie niet lekker in de groep ligt, makkelijk kan worden buitengesloten. 'Je bent niet welkom bij de crematie van je opa." Het was een kort telefoontje dat Ferry Tichelaar (27) uit Gouda kreeg, begin maart 2023. Hij voelde zich uit het veld geslagen. "Ik had een heel...
Bekijk
,,De belangrijkste tip? Hou je relaties in het hier en nu goed en heb intensief contact met elkaar, zodat je niet verrast wordt als je opeens afscheid moet nemen.’’ Barnevelder Nico Knibbe sprak de afgelopen maanden talloze mensen voor zijn project ‘Rouwen Tijdens Corona’. ,,Deze verhalen, vaak hartverscheurend, soms ook prachtig, moeten verteld worden.’’ Nico Knibbe, Hanneke Knibbe en filmmaakster Anne Christine Girardot hebben op allerlei manieren verhalen verzameld voor...
BekijkRouwen Tijdens Corona is een not-for-profit initiatief, mogelijk gemaakt door ZonMw (als onderdeel van het programma 'Palliantie. Meer dan zorg’) en uitgevoerd door LOCOmotion, Nachtzon Media B.V., prof. dr. Saskia Teunissen (Expertisecentrum Palliatieve Zorg, UMC Utrecht), Ronald Geelen en Uil Uitvaartverzorging.
